Bolla del 1159 di Adriano IV

Contenuto

Premessa

Dal sotto citato testo di Arcangelo Prologo si riporta la trascrizione della Bolla “Cum ex iniuncto” – privilegio del papa Adriano IV del 19 aprile 1159, con la quale conferma all’arcivescovo di Trani Bertrando tutti i possedimenti della sua Chiesa ecc. e dalla quale risulta chiaramente che la diocesi di Trani comprende solo le città di Trani, Corato e Barletta. Bisceglie e Andria [non nominate] — quest’ultima di recente istituzione — sono già sedi vescovili e centri di diocesi, tuttavia “suffraganee” dell’archidiocesi tranese.

La bolla è trascritta per intero per avere una ottimale visione d’insieme, avvertendo che:
- le evidenziazioni in grassetto o corsivo (non presenti nell’originale) intendono porre in risalto quanto maggiormente interessa Andria ed il Monastero di Santa Maria del Monte;
- la punteggiatura non è quella del Prologo (composta solo da punti che separano insiemi di sintagmi) ma è stata articolata al fine di rendere il testo più facilmente interpretabile; così pure sono stati evidenziati i dittonghi “ae → ę” e i nomi propri, quelli individuati, con le iniziali maiuscole.


Bolla di Adriano IV del 19 aprile 1159

Adrianus Episcopus Servus Servorum Dei Venerabili fratri Bertrando Tranensi Archiepiscopo eiusque successoribus canonice substituendis in perpetuum.

Cum ex iniuncto nobis a Deo apostolatus officio, quo cunctis Xristi fidelibus ex superni dispositione arbitrii pręminemus, singulorum paci et tranquillitati debeamus intendere, pręsertim pro illorum quiete oportet nos esse sollicitos, qui pastorali dignitate sunt pręditi, et ad officium pontificale promoti. Nisi enim nos eorum utilitatibus intendentes, ipsorum iura in quantum Deo permittente possumus integra conservemus, et apostolica auctoritate eos a pravorum incursibus defendamus, de illorum salute non vere poterunt esse solliciti, qui sibi ad regendum Domino sunt disponente commissi.

Ea propter venerabilis in Xristo frater archiepiscope tuis iustis postulationibus gratum impertimur assensum, et pręfatam Tranensem ecclesiam cui Deo auctore pręesse dinosceris sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, et pręsentis scripti privilegio communimus.

Statuentes ut quascumque possessiones, quecumque bona eadem ecclesia impręsentiarum iuste et canonice possidet, aut in futurum concessione pontificum largitione regum vel principum, oblatione fidelium, seu aliis iustis modis prestante Domino poterit adipisci, firma tibi tuisque successoribus et illibata permaneant. Statuimus autem ut debitam et consuetam portionem oblationum vivorum et mortuorum in parrochia tua Trano scilicet, Barulo, et Curato, tam tu quam successores tui habere absque contradictione aliqua debeatis, adicientes ut nullus in parrochia tua sine licentia et assensu tuo ecclesiam vel quodlibet oratorium edificare pręsumat.

Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat pręfatam ecclesiam temere perturbare aut eius possessiones auferre, vel ablatas retinere, minuere, seu quibuslibet vexationibus fatigare, sed illibata omnia et integra conserventur, eorum pro quorum gubernatione et sustentatione concessa sunt usibus omnimodis profutura. Salva sedis apostolico auctoritate.

Si qua igitur in futurum ecclesiastica secularisve persona hanc nostre constitutionis paginam sciens contra eam temere venire temptaverit, secundo tertiove commonita nisi pręsumptionem suam congrua satisfactione correxerit, potestatis honorisque sui dignitate careat, reamque se divino iudicio existere, de perpetrata iniquitate cognoscat, et a sacratissimo corpore ac sanguine Dei et redemptoris nostri Iehsu Xristi aliena fiat, atque in extremo examine districte ultioni subiaceat.

Cunctis autem eidem loco sua iura servantibus, sit pax Domini nostri Iehsu Xristi. Quatinus et hic fructum bone actionis percipiant, et apud districtum iudicem premia eternę pacis inveniant. AMEN amen amen.

[Nel bollo tondo (o rota) si legge:] + Oculi mei semper ad Dominum || Sanctus | Petrus | Sanctus | Paulus | ADRI|ANUS |P(a)p(a) | IIII – [1]

† Ego Gregorius sabinensis episcopus S[ub]S[cripsi].
† Ego Hubaldus hostiensis episcopus SS.
† Ego Galterius albanensis episcopus SS.
† Ego Hubaldus cardinalis tituli Sancte Crucis in Iehrusalem SS.
† Ego Iohannes presbiter Cardinalis Sanctorum Iohannis et Pauli tituli Pamachii SS.
† Ego Ildebrandus presbiter cardinalis basilicę duodecim apostolorum SS.
† Ego Iacintus diaconus cardinalis Sancte Marię in cosmydyn SS.
† Ego Oddo diaconus Cardinalis Sancti Nicolai in Carcere Tulliano SS.
† Ego Ardicio diaconus Cardinalis Sancti Theodori SS.
† Ego Boso diaconus Cardinalis Sanctorum Cosmę et Damiani SS.

Data Laterani per manum Rolandi Sanctę Romanę Ecclesię presbiteri cardinalis et Cancellarii, XIII Kalendas Maii, indictione VII, incarnationis Dominice Anno MCLVIIII. Pontificatus vero domini ADRIANI papę ΙIII anno quinto.

[tratta da A. PROLOGO, Le carte che si conservano nello Archivio del Capitolo della città di Trani (dal IX secolo all’anno 1266), Tip. V. Vecchi e Soci, Barletta 1877, doc. XLVII, pp.111-113]


NOTE

[1] Nei due cerchi concentrici che formano il bollo, c’è il motto (in caratteri gotici), che riporta l'inizio del vv. 15 del salmo 24; al centro del bollo solitamente una croce lo divide in 4 parti: nel quarto in alto a sinistra è scritto SČS su PETRUS, in quello a fianco SČS su PAULUS; nei quarti in basso è scritto il nome del papa (nell'esempio: ADRI con a fianco ANUS, soprastanti rispettivamente ·(PP)· e ·IIII·).
esempio: