Come puņ leggersi in calce alla Bolla (datata, nella copia, 8 marzo 1512), la presente č una trascrizione
di una copia realizzata il 12 settembre 1847, autenticata dal notaio Giovanni De Risis.
Tale copia č conservata presso la Biblioteca Comunale di Andria "Giuseppe Ceci", raccolta "Fondo Ceci",
cartella 5 fascicolo 17.
Sono state trascritte sia le parole cancellate leggibili (evidenziate in
rosso), che quelle aggiunte sul rigo, in esponente, e le sottolineature pił
evidenti,
perché tutto possa essere ampiamente valutato in una ricerca storica.
Quanto č tra parentesi quadre non č scritto nell'originale, ma č inserito
dal redattore di questa pagina, per una pił chiara lettura e comprensione; i
tre puntini ( … ) indicano parole che non si č riusciti a leggere.
Si č confrontata questa copia con i numerosi ed importanti stralci che della stessa si rinvengono nella seconda parte della
“Memoria della Fratellanza
a Pro Suo Patronato, dell’8 gennaio 1855”, 12° documento del volume
sulla “Causa sul Patronato della Chiesa di Porta Santa del 1857”.
Si evidenziano nelle note le variazioni significative riscontrate.
Antonius Lupicinus Andrius Dei et Apostolicę Sedis Gratia Episcopus Vigilien[sis]
et Generalis Locumtenens, et Vicedominus in hac Andriensi Diocesi pro Rev.mo Em.mo
Domino Ill.ssimo Cardinali de Flisco Episcopo ejusdem Civitatis, omnibus et singulis tam pręsentibus
quam futuris, pręsentes nostras litteras inspecturis, post salutem in Domino, notum
facimus et testamur, qualiter hodierna die pro tribunali sedentibus nobis, uti ut vice Do=
mino et Generali Locumtenenti in ipsa Cathedrali Ecclesia coram nobis comparverunt
[1]
Magnificus Syndicus videlicet Nobilis Sergius de Tesaureriis, et spectabiles Rectores, et originati ordinati
ipsius Civitatis Andrien, videlicet Nobiles Bartholomeus de Leopardis, Bartholomeus Marul=
lus, Nic: Paulus de Melle, Hieronimus Quartus, Notarius Laurentius de Mione,
Nicolaus de Robertis, Dionisius Campanilis, Marinus de Cogniscitore, Magnificus Mag.
Augustinus Torniincasa, Magnificus Magister Richardus Scampamorte, Magnificus Mag.
Augustinus Rosola, Richardus de Superbia, Nicolaus Saccotellus, Magnificus Mag.
Coccus, Antonius de Minchieulaancula, Richardus dellus Palumbellus, dicentes qualiter no=pre=
dictastra Universitas ob maximam devotionem, quam circa Gloriosissimam imagi=
nem Virginis nuperime inventam in mœnibus ipsius Civitatis, ubi modo dici=
tur Ecclesia Porta Sancta, habet non solum populus Andrien, sed alii totius
Provincię, ob frequentiam miraculorum, quę meritis ipsius Virginis ibi corruscant,
decrevit in eodem loco fundare Ecclesiam, in qua includatur imago pręsens dicta, et il=
lam construere; quę fundatio et constructio, ut sacri Canoni dictant, fieri non
potest sine ulla dotis assignatione pro victu Rectoris et luminaribus, idcirco in
pręcensiens dederunt solum ipsius valli, quod est circum circa dictam imaginem
huiusmodi finibus designatam, videlicet juxta mœnia ipsius Civitatis, et juxta ve=
nerandam Ecclesiam BeatęSanctę Marię de Misericordia, et alios fines, promittendo
prout promittunt illam sumptibus suis cum fidelium oblationibus construi
facere, juxta signatum atrium cum ualterius hucusque spatium habere non potuerit,
constituendo dotem pro Rectore ipsius CivitatisEcclesię et luminaribus annuique
reditus ducatorum quindecim de moneta percipiendorum per ipsum Rectorem.
Anno quolibet tempore vindemiarum a gabella, quę in porta Civitatis exigi
et solvitur, per introducentes in ipsam Civitatem Vinum Mustum; verum
si dicta gabella non imponeretur, velaut non exigeretur, ipsa prędictapublica Uni=
versitas teneatur prout promisit solvere de aliis locisbonis, et fructibus ipsius
Universitatis, anno quolibet, ipsotempore vindemiarum dictos ducatos quindecim
incipiendo a primoproximo futuro Mense Septembris in perpetuum sic continu=
ando, et quia pro nunc in ipsa basilica construenda comode celebrari non
[2]
potest, et sic Rector pręsentandus non graveretur[grav]abitur onere celebrandi,
quia dicti ducati quindecim, quousque celebrari poterit[po]ssit cooperto cœlo in ip=
sa Basilica non eant ad commodum ipsius Rectoris, sed dispendantur in
ipsa fabricatione[fabric]a, sed post quam illic commode celebrari poterit, et Ecclesia indi=
gebit cura ipsius Rectoris; dicti ducati quindecim perveniant in manus et pos=
se ipsius Rectoris, nam qui altari serviet[servi]t, de altare vivere debet, (hacte=
nus) prędicti quod ultra fabricam promittunt, Ecclesię fabricam ipsam ornare et ornari
facere omnibus debitis ornamentis, pręsertim de calicibus, sacerdotalibus
vestibus, altarium operimentis, cruce, ceroferariis, et aliis, petentes ab ipso
Rev.mo Locumtenenti, qui ad ipsi rectori dignetur imponere nomen Prioris
(concedentes), qui ad excepta ex prędicta soli collationeoblatione, et dotatione, et spe futurę constructio=
[3]
nis in dicta basilica, acquisivit jus patronatus, et pręsentandi ex sacrorum
Canonum dispositione, quamvis tenerentur pręsentare Priorem ad illam
Basilicam jam constructam, tamen ut vis negligentię evitetur coram nobis
Locumtenentibus, ut supra pręsentarunt ad illam Venerabilem Dominum
Sansonettum Spoletinum pręsbiterum Episcopalis Ecclesię Andriensis[Andri]en vi=
rum idoneum, ad hoc majorem, cum instantia in ipsamet fundatione,
Syndicus ipse et Universitas institui petierunt, et quiaquod nullo unquam tempo=
re aliquis de dicta Ecclesia provvideatur absque ipsius Universitatis prę=
sentatione, et si secus fieret liceat ipsi Universitati auctoritate antepręsentis instru=
mentoi illum inde amovere, et pręsentatum per eam in ipsa Ecclesia ma=
nutenere, ac si institutus esset Canonice quamvis institutio illi denegata
fuisset, et si ipsi Universitati videreturvidebatur maxime ei prohibiretur pręsentatum, et non istitutum
non admitti, quod liceat ipsi Universitati deservire facere ipsę Basilicę per Cappellanos
amovibilesmutabiles ad eorum libitum, ac si esset criterium privatum. Petierunt et Syndicus, et
Universitas ipsa, quod prędicta Ecclesia, seu RectorPrior illius, non teneantur aliquid contribuere
cum aliis Ecclesiiis in quibuscumque oneribus imponendis, et decimas, sed libera sit, et ese=
mpta ab ullaomni impositione, per quemcumque facienda, ut si in hoc tempore esset causa
sęcularis. Petierunt et ipse Syndicus, et Universitas ut nullo modo admitti debent ad
ipsam pręsentationem nec per eos pręsentari posset nisi sacerdos celebrans de Capito=
lo Majoris Ecclesię Andriaen optime conditionis, et famę, et oriundus Civitatis[civ]is An=
drien. Et si tempore presentationis, et institutionis esset optimę conditionis, et famam post malum
mutare et vitam, et mores, quia afficeretur Concubinariis(?) aut aliis criminis publice fuisset obnex=
us, liceat ipsi Universitati illum habere pro privatoum, ac si sententia privatus fuisset, et
possit alterum idoneum, et optimę vitę, et famę pręsentare Episcopo istituen=
dum; promiserunt, et constructa ipsa ecclesia cum Dei adjutorio sumptibus ipsius Uni=
[4]
versitatis illa consecrari facere. Nos itaque qui supra vice Dominus, et Generalis
suprascriptis vocibus auditis, bene intellectis et … …
Locumtenens, [ √] (horum) fervorem devotionis, prędictę Magnificę Universitatis , et po=
puli amplectendo eos, et recipiendos in vixeribus Charitatis, et nos magna devoti=
oni inclinati nostrum consensum, assensum, beneplacitum pariter, et auctoritatem, ut
de Canonum dispositione requiritur in fundatione, constructione, et data=
qui[d] in ____ acquisitione jus patronatus, et qui[d] … …
tione ecclesia et [ √] quid requiritur limine fundatione alicuius Ecclesię ap=
[5]
ponuntur per fundantes aliquid modus, qualitates seu conditiones, quę es=
sent extra, pręter, seu contra jus, qui, et quę apponi non possunt nisi in li=
mina fundationis, cum Diocesani consensu interposuimus, et pręsenti nostro
decreto firmamus, et quia vel ipsę conditiones, et modus, non obstante quod
aliquis ex eis esset contra jus, et ut supra nihilominus eorum patiantur effectusm,
ut jura ipsa hoc fieri perpromittent, ut Christi fideles facilius inducantur ad fun=
dandas Ecclesias, et sic cultus divinus augeatur, verum licet dos pro victu Prioris
et luminaribus videatur exigua, speramus tamen antequam Basilica ipsa
perficiatur quod dos ob fidelium obventione augebitur et erit sufficiens. Qua=
propter Nos qui supra Locumtenens signo crucis extenso supra prędictos
Syndicum, et Rectores prędictos singulos previsiones pro ipsa futura Ecclesia
stipulati fuimus, et conditiones ipsas approbavimus, pręfatumque Dominum
Sansonettum sic pręsentatum instituimus coram nobis et autem per bire=
ti impositionem, et annularem immissionem in digitum, ut moris est ____
omni meliori via, modo,
------- Jure, et firma, --------------------------------------------------
In quorum virorumomnium fidem, et certitudinem pręsentes litteras expediri feci=
mus manus … nostri nostrę proprię manus subscriptione solitoque
nostro sigillo munito. Datis in eadem Civitate Andrię die octava Martii, Nonę In=
[6]
dictionis, M° quingentesimo decimo secundo sub Pontificatu SS. D. N. P. Leonis
decimi, anno ejusdem nono feliciter. Amen. Antonius Lupicinus Andrius
cum sigillo pręsenti
Episcopus, et Locumtenens quod supra manu propria. Concordat cum
originali, et in fidem Andrię die 12 Septis 1847. Michael Leone Cancellarius
Vescovado di Andria.
Fidem facio ego Notarius Johann De Risis de _ _ _ _ quod pręsentem
[7]
copiam extractam fuisse a sua propria originali pergamena.
Testi di confronto riportati nella su citata “Memoria” del 8 Gen 1855
[1] “Syndicus et Rectores, et Originati ipsius Civitatis Andrie … comparverunt … dicentes qualiter prędicta Universitas, ob maximam devotionem, quam circa Gloriosissimam Imaginem Virginis nuperrime inventam in mœnibus ipsius Civitatis, ubi modo dicitur Ecclesia Porta Sancta, habet non solum populus Andrien, sed alii totius Provincię, ob frequentiam miraculorum, quę meritis ipsius Virginis ibi corruscant, decrevit in eodem loco fundare Ecclesiam, in qua includatur Imago pręsens, ut illam construere; quę fundatio et constructio, ut Sacri Canoni dictant fieri non potest sine ulla dotis assignatione pro victu Rectoris, et luminaribus; idcirco in pręsenti dederunt solum ipsius valli, quod est circum circa dictam Imaginem huiusmodi finibus designatam, videlicet juxta venerandam Ecclesiam Beatę Marię de Misericordia, et juxta mœnia ipsius Civitatis, et alios fines; promittendo prout promittunt illam sumptibus suis cum fidelium oblationibus construi facere juxta signatum atrium, cum alterius spatium habere non potuerit, constituendo dotem pro Rectore ipsius Ecclesię, et luminaribus annuique reditus ducatorum quindecim …”
[2]
“et quia pro nunc in ipsa basilica (25) construenda comode celebrari non potest,
et sic Rector pręsentandus non graveretur onere celebrandi, quia dicti ducati quindecim quousque celebrari possit
cooperto loco in ipsa Basilica non eant ad comodum ipsius Rectoris, sed dispendantur in ipsa fabrica”.
“sed postquam illic comode celebrari poterit, et Ecclesia indigebit cura ipsius Rectoris, dicti ducati quindecim perveniant in manus et posse ipsius Rectoris”
[3] “ex quo excepta soli collatione, et dotatione, et spe futurę constructionis in dicta basilica, acquisivit jus patronatus, et pręsentandi ex sacrorum Canonum dispositione, quam jus tenerentur pręsentare Priorem ad illam Basilicam jam constructam, tamen ut vis negligentię evitetur coram nobis locum tenentibus, ut supra pręsentarunt ad illam Venerabilem Dominum Sansonettum Spoletinum … quemcum … instantia in ipsamet fundatione”
[4] “promiserunt, et constructa ipsa ecclesia cum Dei adjutorio illam consecrari facere (in nota: La Chiesa di Porta Santa non presenta segni che per disciplina ecclesiastica provino la consacrazione.)”
[5] “apponuntur per fundantes aliquid modus, qualitates, seu conditiones, quę essent extra, pręter, seu contra jus, qui et quę apponi non possent nisi in limina fundationis, cum Diocesani Consensu interposuimus, et pręsenti nostro decreto firmamus, et quia vel ipsę conditiones, et modus non obstante quod aliquis ex eis esset contra jus ut supra, nichilominus eorum sortiantur effectum, ut jura ipsa hoc fieri perpromittunt, ut Christi fideles facilius intrantur ad fundandas Ecclesias, et sic cultus divinus augeatur”
[6] “Datis eadem Civitate Andrię, die VIII.Ŗ Martii, Nonę Indictionis, Millesimi quinquagesimi decimo secundo sub Pontificatu SS. D. N. P. Leonis X°, anno ejusdem nono feliciter. Amen.”
[7]
“Fidem facio ego Notarius Josephus Simon De Risis de Tranen, pręsentem copiam extraxisse a suo proprio originali pergameno
jam pręsentata Syndico Civitatis antedictę (Trani, o Andria ?) sistante aliena autem ect. Concordat ect.
In fidem subscripsi ego Joseph Simon, et meo solito signo signavi requisitus. Semper in signo vinces.
F.S.R.
Presentata per eundem alieni vigesimum quintum Septembris 1590. Coram Reverendo Domino, Andrien,
cum potestate relaxandi Copiam. In originale bulla adest nomen Notarii, seu scriptoris adhibiti;
sed sola est subscriptio Episcopi.
In dicta bulla unica tamen est pręsentatio facta a Reverendissimis prędecessoribus, quod est:=
Die VI.Ŗ Martii, decima quinta indictione 1541 comparuit Venerabilis Dominus Sergius Paschalis,
Prior Ecclesię Sanctę Marię Portę Sanctę, et Illustrissimo Domino Episcopo Jran Francisco Flisco pręsentem bullam pręsentavit;
quę visa ab eodem Episcopo admissa fuit et recepta, et in fidem ego Dominus Nicolaus Carolius ejusdem Episcopi Cancellarius, et scriba plenam relationem feci.”
NOTA ( del redattore della pagina)
Appare subito evidente che ci sono diverse incongruenze nella datazione finale della
copia. Essa, tradotta, afferma:
“Data nella cittą di Andria il giorno ottavo del mese di Marzo, nona indizione,
millesimo cinquecentesimo decimo secondo (1512 in lettere) sotto il Pontificato di Sua Santitą
Signor Nostro Papa Leone decimo, felicemente nel suo nono anno [di pontificato]”,
ma
- il 1512 sarebbe una indizione quindicesima e non nona;
- Papa Leone X fu eletto papa nel marzo del 1513 (quindi dopo la data del documento) e regnņ
circa 9 anni, in quanto morģ nel dicembre del 1521.
E ancora. Non potrebbe esserci stata confusione di data, 1512 al posto di 1517, in quanto essa č scritta in lettere;
non si potrebbe pertanto pensare che, nella trascrizione della data, "septimo" sia diventato "secundo",
perché sono elevate le differenze tra i due grafemi.
Č importante a questo punto tener presente quanto scrive Riccardo D'Urso nel 1842
(e forse prima); avendo letto la pergamena originale e non la copia (non ancora redatta!),
a pag.
78 della sua "Storia della cittą di Andria" cita alcuni stralci del documento tra cui la data:
"Datum in eadem Civitate Andriae die VIII. Martii nonae Indictionis Millesimo
quingentesimo decimo septimo sub Pontificatu Leonis X. etc.".
La data letta dal D'Urso sulla pergamena originale č quindi il 1517; anche in questo testo rimarrebbe comunque imprecisa l'indizione.
[Per inciso, č doveroso per me ringraziare l'arch. Vincenzo Zito che mi ha agevolato ed invogliato a studiare e approfondre questo documento, da lui citato a margine del suo studio su " L'antica Porta del Castello di Andria" (pag. 25).]